kiragon - a bikolana artistry

by:  

Victor Dennis Nierva

17 March 2013

cafe des artes, 

baao, camarines sur

an orihinal na kahulugan kan tataramon na 'kirag' mabalik sa sato sarong esensyal na peministang katotoohan: babaying ayam sana an nagkikirag, an lalaking ayam dai, alagad an lalaking ayam an naghahanap sa babayi.

anna dollero

sandi blanco ghannam

frances joyce segui vasquez

makangalasngalas an siring na impormasyon urog na satong mga tawo huli ta sabat ini sa satuyang natura na kun siisay an nagkikirag iyo an naghahanap.  pag an babaying ayam nagkikirag o 'in heat', buot sabihon preparado ining magpasagbat tanganing magbados dangan mag-ugbon nin mga bagong ayam, magpadanay kan pagka-ayam.  sa panahon nin pagkirag, igwang mga signos na puwedeng mahiling: minagatok kadikit an saindang ikinabuhay, minsan dinidugo ini, malambing sinda sa kapwa ayam, alagad puwedeng magin maringis anuman na panahon. 

 

 makangangalas an natura kan lalaking ayam na minasimbag sa pagkirag kan babaying ayam, huli ta mina-iba an hiro kaini sa presensya kan babaying ayam, dai ini napapatunong, garo nabubua, sa pagmawot na masagbatan an nagkikirag na babaying ayam.  

igwang mga panahon na dai ini makakan kan anuman na ibinahog sainda.  an lalaking ayam may katugdan na maghanap, maglakbay kun kaipuhan, tanganing hanapon an saiyang sasagbatan.  tanganing mauntok an naturang ini, kaipuhan kan tawo o kag-ataman kan lalaking ayam na baguhon man an dalagan kan natura ka lalaking ayam, kun kaya ini tinitibusan.  an gabos na iyan reaksyon kimiko kan lalaki sa inaagihan kan babayi - o sa parong kan babayi.  an gabos minatapos sa liwat na pagpuon nin buhay sa mga bagong tito na iuugbon pagkalihis nin lampas kadikit sa duwang bulan.

ipinipintakasi ta an pagigin 'kiragon' ngunyan.  gusto kong hilingon na ini pagpipintakasi - lalaki man o babayi.  garo ini sarong akto nin pagpapasalamat sainda sa halimbawa nin makangangalas na pagsimbag sa naturang ini.  sa paaging ini nakakanuod kita sa labi-kapakumbabang halimbawa kan mga hayop huli ta kitang mga tawo panu-pano na nin pag-ablada huli sa satong pagkasabot asin kakayahan na mag-dahilan.

igwa ako nin huna-huna na an paggamit kan tataramon na kiragon o kirag na pinalipot sa kontemporanyong kirs nagpuon sa ngimot kan mga teenage girls, urog na kan mga kolehiyala.  sa ateneo ako nag-high school, all-boys, sa panahon na an mga hoben na lalaki nag-eeksperiyensiya nin hormonal shoot-up.  kun gagamiton ko an tataramon, puwede kong gamiton na ini an panahon na kiragon an mga lalaki.  alagad, tibaad huli sa pambabaying natura kan 'kirag' linikayan ining gamiton kan mga lalaki.  an 'kirag' na pang-ayam, nagin gitil, landi, giprad, asin iba pang tataramon na igwang natura nin agi-aging sekswal o pakikipagkonektar sa ibang tawo.  alagad, daing makakabaing sa kagianan na inaagihan ko ngunyan sa paggamit kan tataramon na kirag o kiragon huli sa pagbabagun-lawog kan tataramon na dara kan satong aktibidad ngunyan.

kun kaidto ikinakasupog ining sambiton asin ipinapangalad ining gamiton sa tawo dara kan satong pagtubod, ngunyan man lugod ini ikinukurahaw.

siring sa nainot ko nang sinabi ko sa facebook, the use of 'kiragon' in Anna, Sandi and Joyce's exhibit is, in all senses, interesting.  not only that the meaning of the word is enriched, but it is, in these humanizing endeavours, also made accessible to all.  we are, of course, privy that there has been a pervading negative, almost taboo-ish air in the word itself, and by using it as a title of your undertaking, 'kirag' and 'kiragon' become beautiful and happy words as opposed to the original meaning that is limited only to a kind of sexuality that is animalistic, instictive, chemical-based and bereft of reasons.

i am sure many will react to the use of the word; many will resist it with a bit of nausea; many will feel funnily squeamish.  but this is primarily because most of us human, unlike our pets, have never been comfortable with the purest of truths.  this, despite the longing, with fear and trembling, as Kierkigaard says, for utter authenticity, woe then to hypocrisy.

for here, after all, the word 'kiragon' is now richer.  it is creative to make it mean 'creativity' in a manner that is pinpoint-focused which in itself makes the word, quite wonderfully, universal.  it is bikol, it is feminine, it is the act of taking the task of the crafty bikol feminine.  while 'babaying uragon' isn't the original meaning of 'kiragon', the claim however, after this exhibit, may be a legitimate one now.  being 'kiragon' is a necessary trait of the bikolana artist - it is bikolana artistry.